Chinese Abacus
[OOO]
Heb je als kind ooit gespeeld, of zelfs nog leren rekenen, met een telraam (ook wel abacus genoemd)? De Chinese voorloper, de suanpan, heeft per staaf meestal 2 kralen in het bovenste deel en 5 kralen in het onderste. De meest rechtse staaf is voor de eenheden, die links ervan voor de tientallen enz. De kralen onderaan hebben de waarde 1 en deze bovenaan de waarde 5, zodra ze tegen de centrale afrekenbalk geschoven worden. In de foto is het getal 400 ingesteld. De eerste vermelding van een Chinese abacus dateert al van de tweede eeuw voor Christus.
In het rechthoekige frame van de Chinese abacus (suanpan, 算盤/算盘, "rekenblad") zitten minimaal zeven verticale staven. Een horizontale balk maakt een scheiding tussen de bovenzijde met meestal dus twee “hemelkralen” per staaf en de onderzijde met meestal vijf “aardkralen” per staaf (2:5 type).
De parels in een Chinese abacus zijn meestal afgerond en vervaardigd uit hardhout of metaal.
De Japanse abacus, de soroban (そろばん), is een "rekenbord" waarbij de parels dubbelkegelvormig zijn. Om te rekenen in het decimaal talstelsel volstaan vier aardkralen en één hemelkraal. Het is dan ook niet verwonderlijk dat bij heel wat Japanse abaci de overtollige (redundante) parels weggelaten zijn (zie foto van 1:4 type). De Chinese en Japanse abaci worden met de afrekenbalk horizontaal geplaatst
Bij de Russische abacus, de schoty (счёты) is er geen afrekenbalk. Deze abacus wordt daarom ook verticaal gelegd en enkel de kralen die tegen de linker kaderrand geschoven zijn, moeten in rekening gebracht worden. Welke rijen komen overeen met de eenheden, de tientallen, … als je weet dat ook bij de schoty uit de foto het getal 400 is ingesteld?
Educatieve telramen bestaan er in verschillende vormen en uitvoeringen.
Op de website van de Universiteit Antwerpen vind je nog meer over de vroege geschiedenis van de mechanische rekenmachines.
