Hoe cijfers ons leiden, verleiden en misleiden
Van Sanne Blauw verscheen vorig jaar het boek Het bestverkochte boek ooit*, waarin ze ons ervan probeert te overtuigen dat er veel te veel belang wordt gehecht aan cijfers in deze maatschappij, vooral omdat liegen met cijfers erg eenvoudig is en voortdurend gebeurt.
Of zoals ze het zelf zegt in het voorwoord: “Dit boek ontcijfert de wereld van getallen, zodat iedereen voortaan zelf het juist gebruik van cijfers kan onderscheiden van het misbruik. En zodat we ons kunnen afvragen: welke rol willen we dat cijfers spelen in ons leven en in de samenleving? Het is tijd om cijfers op hun plek zetten. Niet op een voetstuk, niet bij het vuilnis. Maar waar ze horen: naast woorden.”
Sanne Blauw doet dit op deskundige wijze en in zes hoofdstukken. In een eerste hoofdstuk gaat het over hoe het begonnen is, met o.a. het verhaal van Florence Nightingale, die met cijfers de autoriteiten tijdens de Krimoorlog wist te overtuigen dat er iets moest gedaan worden aan de hygiëne in de (militaire) ziekenhuizen om de sterfte daar te verminderen. In de volgende hoofdstukken geeft ze dan voorbeelden van hoe cijfers gebruikt en misbruikt werden en worden. Ze heeft het onder meer over IQ-tests, het Kinsey-rapport, het verband tussen roken en longkanker, en wijst er op dat het belangrijk is dat we constant kritisch blijven als we cijfers zien gebruikt worden (“… als je een cijfer ziet, doe dan eerst een stap terug en vraag jezelf af: wat voel ik?”). Het door elkaar halen van causaliteit en correlatie is daar een goed voorbeeld van, of hoe je met cijfers kan bewijzen dat baby’s gebracht worden door de ooievaar. De komst van de computer, waardoor het verzamelen en analyseren van gegevens er heel wat gemakkelijker op is geworden (bigdata-algoritmes krijgen meer en meer macht), verbetert de zaken niet, integendeel.
Het boek eindigt met een checklist: wat doe je als je een cijfer tegenkomt?
Aan de uitgebreide lijst bronnen achteraan in het boek (o.a. het onvolprezen How to lie with statistics van Darrell Huff uit 1954) zie je hoe zorgvuldig de auteur te werk is gegaan bij het schrijven ervan… En toch blijft het boek heel laagdrempelig.
Van rapportcijfers tot je pensioenleeftijd, van het weerbericht tot verkiezingsuitslagen: overal bepalen cijfers hoe ons leven eruitziet. Maar meten is mensenwerk, dus cijfers zijn niet zo objectief als ze lijken.
‘Onmisbaar voor wie weleens cijfers tegenkomt - voor iedereen dus.’ Ionica Smeets
Pythagoras mag 3 exemplaren van dit boek verloten. Stuur voor 15 februari 2020 een e-mail met je gegevens naar [email protected] om kans te maken!
